Kinh thành Phú Xuân, đình thự hóng mát vườn Nghị Hà. Hoàng Cung

Quang Toản cùng bàn chuyện với hai người Phan Văn Lân và Lê Văn Hưng. Hôm nay để thay đổi không khí (nên lão tác giả cho) hắn ra đây. Cả ba đang bàn về tình hình của thủy quân. Từ lúc xuyên không đến bây giờ có quá nhiều việc lu bu khiến hắn chẳng có hơi sức quan tâm đến chuyện này, phải công nhận công việc thật quá nhiều, người bên cạnh hắn chẳng ít nhưng người được việc không được mấy. Quang Toản đa phần việc gì cũng phải tự mình suy xét thấu đáo rồi mới đưa ra bàn bạc, chủ yếu là giao nhiệm vụ cho người khác làm. Kể ra cũng không trách ai được, nếu cứ từ từ thì đâu đến nỗi, chỉ là hắn việc gì cũng muốn nhanh muốn gấp nên sinh ra bận rộn. Với lại buổi đầu muốn thực hiện cải cách đều phải bận như vậy, công này liên quan đến việc kia, vướng tay vướng chân thật khổ.

ở kiếp trước, các cuộc cách mạng hay các cuộc cải cách muốn thành công đều phải có chung một yếu tố chính là thời cơ chín muồi. Ví dụ như cuộc cách mạng tư sản pháp xảy ra khi tầng lớp tư sản nước này đã lớn mạnh, hay cách mạng ở mỹ diễn ra khi nó có đủ sức đối đầu với Anh. Kể cả cách mạng tháng mười Nga cũng vậy, cũng do đã có sự chuẩn bị đầy đủ các yếu tố cần thiết mới dẫn đến thành công. Điểm chung nữa chính là các cuộc cách mạng này dựa vào kết quả phát triển của cả trăm năm trước đó. Nay ở Đại Việt hắn chẳng biết là mình sẽ phải làm cuộc cách mạng gì, chỉ biết là cứ làm thôi, làm những cái cần làm, đúng hơn hết là làm những cái mà hắn cho rằng nên làm.

Lúc này đây chẳng có gì là thời cơ chín muồi hay chuẩn bị chu đáo tích góp trăm năm cả. Cái mà hắn nhìn thấy chỉ là nguy cơ, nguy cơ nối tiếp thiếu thốn, đụng vào cái gì cũng không có, cái gì cũng thấy thiếu, đồng vốn duy nhất chính là đám trí nhớ ba chắp ba vá theo dạng chung chung trong đầu. (Kiểu như ở nhà mái tôn vào mùa hè lại bị cúp điện cộng thêm trong túi hết tiền, muốn ngủ trưa một lát cũng không được.)

Vào thời gian này việc phát triển một đội hải quân là điều cấp thiết, hắn chẳng thể nào bỏ qua nó. Việc này ngoài chuyện tiền bạc còn đòi hỏi đến thời gian và con người không thể nào hoàn thành yêu cầu trong ngày một ngày hai, bởi vậy để kịp thời với bước tiến trong tương lai, lúc này hắn phải chuẩn bị những điều kiện tối thiểu nhất cho hải quân trong tương lai ra đời. Xây dựng hải quân không hề đơn giản theo kiểu có thật nhiều tàu lớn trang bị đầy đủ vũ khí rồi kiếm mấy tên lính biết bơi quẳng vào là xong, nó đòi hỏi một quá trình cả vài chục năm không ngừng đầu tư và hoàn thiện cả về thiết bị lẫn con người. Cũng như bộ binh sức chiến đấu của hải quân phụ thuộc vào nhiều yếu tố chứ không phải do số lượng quyết định tất cả.

Thủy quân Tây Sơn vốn dĩ có một quá khứ phát triển mạnh mẽ những chiến thuyền cấp Định Quốc loại ba cột buồm có thể chở voi trang bị thêm mười khẩu pháo có mái chèo phụ trợ là nỗi khiếp sợ cho thủy quân chúa Nguyễn, Xiêm La. Đến năm 1790 để chuẩn bị cho cuộc chiến với Ánh ở đằng trong. Vua Thái Đức (nguyễn Nhạc) có hơn hai trăm thuyền lớn từ hai đến ba cánh buồm có thể chở năm mươi binh lính và năm chiếc thuyền cấp Định Quốc, cùng hàng trăm chiếc loại nhỏ sử dụng mái chèo. Có thể tính đây là thời kỳ mạnh nhất của thủy quân Tây Sơn.

Khi Quang Trung tách ra khỏi bàn tay của Vua Thái Đức, phải lo đối kháng liên miên không nghỉ với tập đoàn Lê-Trịnh, bầy tôi lộng quyền, quân xâm lược nhà Thanh, cuộc nổi dậy của Lê Duy Trinh, sự xâm phạm lãnh thổ của nước Ai Lao. Chính vì vậy mà thủy quân dưới quyền Quang Trung không phát triển, công tượng đóng thuyền cũng chủ yếu tập trung ở Quy Nhơn là chính.

Đang trong lúc chuẩn bị binh mã, quân Ánh bí mật tập kích vào cảng Quy Nhơn làm cho binh tướng dưới quyền vua Thái Đức chẳng kịp trở tay. Số thuyền bè đang tập kết ở đây rơi vào tay Quân Ánh, đã vậy Quang Trung đột ngột mất đi làm cho Ánh có thời gian thở gấp huấn luyện thủy quân. Thu được nhiều chiến lợi phẩm, thủy quân của Ánh trở nên mạnh mẽ hơn gấp nhiều lần so với Tây Sơn. Họ phong tỏa các cửa biển quan trọng. Khiến việc vận chuyển lương thực vũ khí trên biển vào nam của nhà Tây Sơn không thể diễn ra chỉ còn cách vận chuyển theo đường bộ. Trong những lần xuất chinh vào nam sau này vì không được thủy quân trợ giúp mà bất lợi rất nhiều, khiến cho tình cảnh như bây giờ.

May sao tuy mất đi thuyền chiến nhưng thợ đóng thuyền, và thủy thủ thì vẫn còn, lần này Quang Toản coi như có chút may mắn, không đến nỗi dùng tay không bắt giặc. Lúc này thủy quân Tây Sơn khá khiêm tốn chỉ với một chiếc cấp Định Quốc và khoảng ba mươi chiếc loại dùng chở quân mà thôi, không trang bị pháo. Hiện đang phân bố rải rác khắp các nơi, tập trung chủ yếu vẫn là ở cửa biển Thuận An.

- Chú Hưng! Chú cho người tập hợp tất cả thủy quân còn lại của chúng ta, nhất là tìm lại những thủy thủ cũ, chiêu mộ thêm được người mới nữa lại càng hay, nhớ phải chú trọng đến việc này.

- Thần sẽ cho làm ngay, Hoàng Thượng quyết tâm tổ kiến lại thủy quân thật sao?

- Đúng vậy. Ta không những muốn tổ kiến thủy quân mà còn muốn xây dụng hải quân.

- Hải quân?- Lê Văn Hưng và Phan Văn Lân không hề hiểu có sự khác nhau gì giữa hải quân và thủy quân, đem anh mắt dồn lên người hắn. Quang Toản cũng lười giải thích nhiều chỉ nói chung chung cho qua chuyện.

- Hải Quân là thủy quân có rất nhiều thuyền lớn trang bị pháo như tàu cấp Định Quốc, thậm chí còn to hơn gấp nhiều lần dùng để đánh nhau trên biển với tàu địch. Trên thuyền là những thủy thủ giỏi chuyên đánh nhau trên biển chứ không phải thuyền chở quân như ta hiện nay.

Hắn không biết hai lão nghe như vậy có hiểu hay không nhưng chính hắn cũng biết khả năng diễn tả của mình cũng chỉ đến như thế mà thôi. Có nói nữa thì cũng chỉ tổ gây rối thêm.

- Chúng ta còn khoảng bao nhiêu thợ thuyền, còn đủ sức đóng chiến thuyền cấp Định Quốc không?

- Chuyện này thần cũng không rõ. Chuyện này không ai rành hơn công bộ thượng thư Vũ Huy Tấn, ngài cứ cho mời ông ấy đến sẽ biết.

Đúng vậy ah. Lâu nay hắn dường như quên mất vị công bộ thượng thư này ( lão t/g seach google giờ mới thấy). Những chuyện về công bộ hầu như Quang Toản đều vượt mặt ông ta. Nếu như không phải Phan Văn Lân hôm nay nhắc đến hắn thật dã quên có một vị công bộ thượng thư như vậy. Trong giai đoạn hiện nay, vai trò của bộ công vô cùng quan trọng, vị trí thượng thư càng quan trọng không kém. Vậy mà mấy tháng nay Quang Toản chẳng thấy mặt mũi của vị thượng thư này đâu hết. Như hiểu được sự thắc mắc của hắn Lân lên tiếng thanh minh.

- Vũ Huy Tấn mấy tháng trước không may bị gãy tay, tuổi của ông ấy cũng hơi lớn nên sức khỏe có chút xuống, thần có thể làm chứng, ông ta vốn không phải là người lười biếng mà do sức khỏe nên mới vậy. Nay ông ấy đã khỏe Hoàng Thượng triệu ông ấy vào hỏi chuyện xem sao.

- Cho triệu Vũ Huy Tấn- hắn quay sang nói với lão Phúc

Quay sang tếp tục bàn chuyện với Lân và Hưng, Quang Toản không chỉ muốn đóng tàu chiến thôi đâu, hắn còn muốn phát triển mạnh nghành đóng tàu trong thời gian sắp đến, một là đóng thương thuyền phục vụ cho thương nhân người Việt đi lại làm ăn buôn bán trong khu vực, trước làm căn cơ để tích góp vốn tư bản, sau lại thúc đẩy thương nghiệp giao lưu đa dạng, tạo tiền đề cho sau này khi bước vào sân thương mại rộng lớn hơn. Hai là phát triển khai thác thủy hải sàn, đánh bắt tài nguyên trên biển, chuyện này tuy có chút khó khăn vì đa số ngư dân thời gian này toàn là hộ nghèo, lấy đâu ra tiền mua thuyền buồm đi đánh cá. Quang Toản có nghĩ đến việc hỗ trợ cho họ nhưng tạm thời là chưa thể đấy.Hiện tại Quang Toản cũng đang thiếu tiền trầm trọng lấy đâu ra tiền bao cấp cho ngư dân mua thuyền đánh cá. Cuối cùng qua đó nâng cao dần kỹ thuật đóng tàu biển của đất nước trong thời gian ngắn nhất, làm thay đổi dần quan niệm trong đầu đám đại thần.

Khi xem qua chiến thuyền cấp Định Quốc hắn tin tưởng rằng với trình độ hiện tại các thợ thuyền của Đại Việt hoàn toàn có thể cho ra đời được thuyền hàng sức chở một trăm tấn. Nếu có một đội thuyền như vậy trong vài năm liền làm chủ thương mại trên vùng biển đông nam Á rồi. Thuyền buồm bằng gỗ một trăm tấn hoàn toàn có thể đáp ứng được yêu cầu này, chỉ cần gia cố ky tàu cộng với kết hợp xen kẽ kết cấu ngang và kết cấu theo chiều dọc, hạ trọng tâm của tàu bằng loại đáy nhọn hình chữ V. Kết hợp thêm việc bố trí hợp lý buồm và cột buồn. Chỉ cần nhiêu đó đủ để nghênh ngang đi lại trên biển đông mà không sợ gió dưới cấp năm. Chuyện về tăng kết cấu cho tàu loại như vậy hắn biết khá rõ (đơn giản vì lão t/g là kỹ sư đóng tàu..ọe ọe).

- Hoàng Thượng ngài định giao thương buôn bán với cả người Xiêm và người Thanh sao. ở Thanh và Xiêm cấm không cho buôn bán với ta đấy. Chúng ta muốn mua sắt của họ đều phải thông qua đám thương nhân đi buôn lậu. Sau này Tiên Hoàng xin giao thương họ mới cho nhưng chỉ hạn chế ở hai chợ nhỏ gần biên ải. Thực tế đó chỉ là chợ của vài tộc người nhỏ ở gần đó mở ra.- Phan Thanh Lân lên tiếng hỏi, nêu ra cái nhìn của mình.

- Chuyện này nói khó cũng không khó nói dễ cũng không dễ đấy. Nói khó chính là việc muốn nhà Thanh đồng ý mở cửa biển cho chúng ta thoải mái buôn bán là chuyện khó. Nhưng nói dễ là dễ ở chỗ người ở nhà Thanh không ít kẻ tham tiền, nhiều là đằng khác nhất là đám quan lại.

Đúng như vậy, tuy rằng triều đình nhà Thanh cấm đoán buôn bán trên biển nhưng thực tế vẫn có đầy dẫy thương nhân nhà Thanh vào nước ta buôn bán đó thôi. Với lại đám quan lại thanh triều hết sức thối nát rồi, vì tiền chuyện gì cũng dám làm chỉ riêng mỗi chuyện tạo phản là chưa dám. Chỉ cần đút vừa tay đám quan lại ở đây Quang Toản tin chắc chuyện giao thương không hề khó. Cộng thêm việc thông qua thương nhân người Thanh để tham gia buôn bán cũng là một cách hay. Thứ ba là thông qua đảo Đài Loan để xâm nhập vào thì trường này. Nói chung đây chỉ là biện pháp tạm thời trước mắt, còn tương lai lâu dài còn chưa thể nói hết được.

- Khải bẩm Hoàng Thượng bộ hộ thượng thư Vũ Huy Tấn đã đến.- lão phúc chạy vào báo.

- Đưa ông ấy đến đây gặp. – Quang Toản trả lời.

Chỉ chốc lát vị thượng thư công bộ vào đến nơi. Quang Toản trông ông ta cũng đã khá cao tuổi, lưng đã gù xuống như sắp chống không nổi con người lão vậy. Chỉ là nhìn vào đôi mắt vẫn cảm nhận được sự minh mẫn ở trong đó. Đúng là đã không còn trẻ nữa, nhưng tráng chí của bậc hiền thần tôi trung vẫn còn, sự hưng suy của một triều đại trông cậy cả vào đây.

- Thần Vũ Huy Tấn xin ra mắt Hoàng Thượng, Hoàng Thượng vạn tuế vạn tuế vạn vạn tuế.

- Ái khanh mau đứng dậy, không biết sức khỏe của ái khanh thế nào? Lát nữa trẫm sẽ cho ngự y đến nhà xem cho khanh. Ái khanh là trọng thần của trẫm là trụ cột của xã tác không thể có chuyện gì ngoài ý muốn… Người đâu mau mang ghế cho Tấn ái khanh.

- Lão thần tạ ơn ân điển của Hoàng Thượng. Sức khỏe của thần đã không đáng ngại, lúc nào cũng có thể ra sức vì bệ hạ mà phân ưu, vì xã tắc mà cống hiến.

- Khá khen cho Tấn ái khanh, vẫn một lòng vì trẫm vì xã tắc an nguy như vậy… mau mau ngồi xuống đi..

Vũ Huy Tấn chắp tay chào xã hỏi với hai người Phan Văn Lân và Lê Văn Hưng. Ba lão này cũng chẳng lạ gì nhau, có khi mấy bữa trước còn dắt nhau xuống thuyền sông hương nhìn người đẹp ấy chứ… (lại lan man rồi).

- Lần này trẫm cho mời ái khanh đến chính là muốn hỏi đến việc đóng thuyền và thợ thuyền. Trẫm dự định cho xây dựng lại thủy quân không biết khanh có cái nhìn đối với chuyện này như thế nào.

- Khải bẩm hoàng thượng, từ thời vua Thái Đức ( nguyễn Nhạc) chúng ta đã có cả chục ụ thuyền với hơn ba nghìn thợ. Sau này vì loạn lạc mà chỉ còn tầm năm trăm người thợ lành nghề, số còn lại lẫn vào trong dân gian. Lúc đó thợ đã thoải mái đóng được loại thuyền có trang bị mười khẩu pháo nhưng do số lượng pháo không đủ nên chỉ đóng vài chiếc mà thôi. Hạ thần nghĩ, tạo dựng lại thủy quân là việc cần làm nhưng thú thực, tuy là chủ quản bộ công nhưng cũng biết bộ hộ hiện đang thiếu thốn tiền bạc, việc tạo thuyền lúc này.. e không thực hiện được.

Vị đại nhân này thật biết lo xa, làm cho ấn tượng của Quang Toản đối với lão càng thêm tán thưởng, chục ụ thuyền với khoảng ba nghìn lao động thật ra chẳng hề nhiều, nhưng cũng đủ cho hắn phát triển thủy quân trong thời gian ngắn rồi. Chỉ tiếc bây giờ lượng thợ còn lại chỉ được một phần sáu a. Bộ hộ hết bạc nên lâu nay họ vẫn ngồi không một chỗ, Quang Toản tuy rằng cũng đang lúc kho khăn nhưng vẫn muốn trích ra một ít cho họ làm vốn khởi động trước, sau này khi dư giả lúc đó có thể rót thêm tiền vào.

- Chuyện về tiền trẫm sẽ có cách giải quyết các khanh không cần phải bận tâm. Trẫm chỉ muốn biết liệu thợ thuyền hiện tại có thể đóng được thuyền hàng lớn gấp đôi chiếc Định Quốc không. Trẫm muốn đóng loại thuyền như vậy.

- Nếu như thuyền lớn như vậy lại có gắn thêm pháo, chắn là khó đóng, nhưng chỉ để chở hàng thì không khó như vậy, tin chắc thợ thuyền có thể làm ra, song như vậy thuyền vẫn rất dễ bị lật khi gặp sóng to…

Quang Toản chỉ cần câu trả lời như vậy, hắn nghe đến đây liền ngắt lời lão.

- Lần này khanh hãy về cho người chuẩn bị sẵn sàng, ngoài việc tập hợp những thợ cũ ngày xưa ra còn phải tuyển thêm người mới. Chuyện về tiền bạc khanh cứ đến gặp trẫm. Trẫm sẽ cung cấp tiền cho khanh miễn sao hoàn thành công việc tốt là được. .. khanh tuyển ra chục thợ thuyền giỏi nhất đưa đến cho trẫm, trẫm muốn cùng họ trao đổi thêm chút vấn đề.

Vũ Đình Huy nghe vậy liền mừng, tuy rằng ngoài miệng nói là vì lo quốc khố trống rỗng nên khuyên Quang Toản không quá đầu tư vào tạo thuyền nhưng nếu có người chi tiền cho các ụ thuyền dưới quyền lão hoạt động sao lão không mừng cho được.

- Tạ ơn Hoàng Thượng, thần sẽ cho thu xếp chuyện này ngay.

- Tốt lắm, ái khanh nên nhớ đây là một việc hết sức quan trọng đối với tương lai của xã tắc. Khanh cũng thấy được tuy rằng quốc khố đang gặp khó khăn nhưng trẫm không dám trễ nãi coi nhẹ việc tạo thuyền. Ái khanh hãy nhìn vào đó mà gắng dốc sức.

- Hoàng Thượng dạy phải! Thần xin nghe.

Vũ Đình Huy nghe Quang Toản nói như vậy ban đầu còn thấy kinh ngạc, không ngờ lời lẽ như vậy lại được thốt ra từ miệng một người chỉ mới mười ba tuổi. Tuy rằng vì sức khỏe mà phải ở nhà dưỡng bệnh mấy tháng nay nhưng không phải chuyện gì cũng không biết chuyện gì cũng không nghe. Nhất là những đồn đại về vị đương kim thánh thượng trước mặt này. Lão có chút nửa tin nửa ngờ, tin là do trong lòng thật khao khát có một minh quân như vậy, ngờ là do sợ hãi mình sẽ lại thất vọng. Nhưng nay thì lão tin thật rồi. Hạnh phúc a, vui mừng a. Vì để kìm nén sự thất thố lão chỉ trả lời ngắn gọn như vậy nhưng ẩn chứa trong đó là cả một tấm lòng.